Onderbuikgevoel

*Dit artikel verscheen eerder al eens in Women’s Health Magazine.

Denk je dat jouw hoofd controleert wat je denkt, doet en voelt? Dan moet je het toch iets zuidelijker zoeken. In werkelijkheid zit het controlecentrum van ons lichaam in onze buik.

Het is inmiddels tien jaar geleden sinds de dag dat Judith (28) ineens hevige buikpijn kreeg. Tijdens haar wekelijkse hardloopronde werd de marketingmanager overvallen door fikse buikkrampen, dus in plaats van een laatste intervalsprint haastte ze zich naar het dichtstbijzijnde toilet. Het duurde niet lang tot het ongemak een dagelijks terugkerend fenomeen werd en ze het hardlopen moest opgeven. Ondertussen voerden haar artsen de ene na de andere test uit, maar zonder resultaat. Judiths vrienden waren er overigens niet van overtuigd dat de oorzaak puur lichamelijk zou zijn; als ze nou eens wat meer zou ontspannen, ging haar gestreste buik dat misschien ook doen.

Uiteindelijk werd Judith gediagnosticeerd met Colitis ulcerosa, een chronische darmontsteking die diarree-aanvallen veroorzaakt. Haar vrienden hadden het desalniettemin niet helemaal bij het verkeerde eind. ‘We weten inmiddels dat darmproblemen voor angst kunnen zorgen,’ zegt dr. Michael Gershon, patholoog en hoogleraar aan de Universiteit van Columbia.

Nieuw onderzoek toont aan dat het andersom ook zo werkt: mensen met mentale gezondheidsproblemen kunnen daarmee de klachten in hun buik aanzwengelen. En dan hebben we het niet alleen over verstopping en diarree.

Uit een studie van de Amerikaanse Society for Women’s Health heeft 70 procent van de vrouwen maag-darmproblemen, velen zelfs chronisch. Het idee dat de oorzaak in je hoofd begint, of door wat je in je mond stopt, zou een heel nieuwe aanpak waarop artsen hun diagnoses stellen en behandelingen bepalen. Terwijl wetenschappers onderzoek blijven doen naar het kip-of-ei-verhaal rondom je maag-darmstelsel is één ding duidelijk: dit mysterieuze en bijzondere orgaan is het kloppend hart van je gezondheid.

Tweede set hersenen

Neem even een moment om stil te staan bij je buik. Ja, het bestaat uit een brij van slijmerige ingewanden die je liever niet van dichtbij bekijkt. Maar als je met een microscoop binnenin zou kijken, dan zou je versteld staan. Je ziet daar binnen biljoenen bacteriën en micro-organismen, vaak in de vorm van kleine worstjes. Vanaf je geboorte vermenigvuldigen deze zich en een jaar later vormen ze een volledig functionerend orgaan: je darmflora. Je hele bacteriële massa weegt ongeveer 1,4 kilo schoon aan de haak en is net zo uniek als je vingerafdruk. Onderzoekers hebben overigens ook microben op andere plekken ontdekt, waaronder de geslachtsdelen. Er wordt verondersteld dat we wel tien keer zoveel bacteriën als menselijke cellen hebben.

Voordat je nu in een heet bad met antibacteriële zeep duikt, moet je weten dat deze microben essentieel zijn. Ze helpen je lichaam om voedingsstoffen uit eten te halen, ontfermen zich over huidvernieuwing en doden ziektekiemen. Ze werken onder toezicht van je enterische zenuwstelsel. Voeg je deze samen – je darmflora en je enterische zenuwstelsel – dan heb je wat Gershon noemt ‘je tweede set hersenen’. Ook de hormonen en neurotransmitters die normaal geassocieerd worden met je hersenen (denk aan dopamine en het humeurstofje serotonine), worden namelijk in je maag-darmstelsel aangemaakt. Sterker nog, het produceert zelfs meer hormonen dan ieder ander orgaan in je lichaam en is verantwoordelijk voor de productie van 95 procent van de serotonine in je lijf. Kortom, als je maag-darmstelsel niet goed werkt, kun je een enorme lading aan emotionele stress ondervinden.

Het werkt overigens twee kanten op: als je psychisch niet lekker gaat, zullen je darmen daarvoor bloeden. Die verbinding is enorm sterk: meer dan 90 procent van de mensen met prikkelbaredarmsyndroom (PDS) hebben ook mentale gezondheidsproblemen. Een onderzoek waarbij depressieve mensen, met en zonder buikproblemen, maagtabletten innamen, merkten een significante verbetering in hun mentale staat. Bijzonder, nietwaar?

Buikriem aanhalen

Een belangrijk weetje: de meeste microben zijn nog niet dermate geëvolueerd dat ze ons moderne dieet (met veel junkfood) aankunnen. Bewerkte voeding kan de gezonde bacteriën in je buik doden en ruimte maken voor ongezonde vriendjes die de boel slopen. Ook stress, alcohol en zelfs antibiotica kunnen nuttige bacteriën doden, waardoor je – ironisch genoeg – vatbaarder bent voor infecties. Dr. Frank Lipman, auteur van Revice: Stop Feeling Spent and Start Living Again, bedacht de term ‘spent’ voor mensen bij wie het lichaam alles doet om aan te geven dat het tijd is om het rustiger aan te doen, te herstellen. Stress, te weinig daglicht, een onregelmatig slaapritme en vooral een suikerrijk en bewerkt dieet zijn de grote risicofactoren. Hij ontwikkelde een stappenplan om je maag-darmstelsel weer terug in balans te krijgen. Zijn boodschap: verruil de troep voor voeding en supplementen die lief zijn voor je darmflora, zoals vezelrijke volkoren granen, bladgroenten, uien en naturel yoghurt. Nog makkelijker: ga naar buiten! Spendeer je te veel tijd binnen, dan vermindert je toegang tot nieuwe legers goede bacteriën. Of begin met yoga en meditatie om je zenuwstelsel te kalmeren.

Terug naar Judith. Zij is weer begonnen met hardlopen. Met behulp van medicatie en een darmbevorderend voedingspatroon wist ze onlangs zelfs een halve Iron Man te volbrengen. Zo lastig als het haar eerst werd gemaakt, zo fantastisch voorziet sport haar hersenen nu van een stoot endorfine die haar geest en spijsvertering bevordert – en dat alles door haar buik en hersenen weer als BFF’s te herenigen. Misschien wordt het tijd om ook aan jouw relatie te werken…